వాల్మీకి రామాయణము లో సుమిత్ర సహృదయతను తెలిపే శ్లోకము. 

అయోధ్య కాండ /40 వ సర్గ /9

శ్లో. 

రామం దశరథం విద్ధి మాం విద్ధి జనకాత్మజామ్I

అయోధ్యామటవీం విధ్ది గచ్ఛ తాత యథాసుఖమ్৷৷

మొదటి అర్ధం:

రామ= రాముడు:  దశరథం=దశరథుడు:  విద్ధి=అనుకో: మామ్= నేనే; జనకాత్మజ= జనకుని కూతురు;విద్ధి= అనుకో; అయోధ్యా= అయోధ్య; మాటవీం=అడవి; విద్ధి=అనుకో; గచ్ఛ= వెళ్ళు; తాత= పుత్ర; యథా సుఖమ్=సుఖంగా

లక్ష్మణా! రాముడే దశరథుడు అనుకో,  సీతనే నేను(సుమిత్ర) అనుకో, అడవినే అయోధ్య అనుకో, సుఖంగా వెళ్ళిరా!

తే. 

తలచు  రాముని నీ యొక్క తండ్రి గాను /

తలచు సీతను నావంటి తల్లి గాను  /

తలచు మా విపినము నయోధ్యా నగరము /

వోలె లక్ష్మణా ! వని చను మోయి హాయి . ( కోమలరావు ) 

క. 

అన్నా నీవనయము  రా 

మన్నను నాన్న వలెనన్ను మైథిలి కాగన్ 

ఎన్నుము నీమదిలో ల

క్ష్మన్నా యెన్నుము విపినము సాకేతముగన్ ( కోమలరావు ) 

క. 

అన్నా ! నీవనయము  రా /

మన్నను తండ్రి వలె సీత మామక రీతిన్ 

చెన్నుగ  విపినమయోధ్యగ    

నెన్నుము తనయా !  సుఖముగ నీవు చను మింకన్ 

అనయము = ఎల్లప్పుడు. 

విపినము = అడవి .

సాకేతము = అయోధ్యా నగరము 

 

సంగీతమపి సాహిత్యం సరస్వత్యాః కుచద్వయమ్/

ఏకమాపాత మధురమన్యదాలోచనామృతమ్.

ఆ. వె 

శారద కుచములయి సంగీత సాహిత్య /

ముల్ ప్రణుతి వహించె భువిని మిగుల /

వింత గొల్పు నొకటి  విన్నంత మనసుకు /

చింత చేయ నొకటి వింత గొలుపు .

భావము :-

సంగీత సాహిత్యాలు సరస్వతీ దేవి యొక్క రెండు పాలిండ్లైతే 

సంగీతము విన్న వెంటనే చెవులకు మధురానుభూతిని కలిగిస్తుంది .

సాహిత్యము కొంచెము ఆలోచన చేస్తే మధురానుభుతిని కలిగిస్తుంది .

బిడ్డకు తల్లి పాలు ఎలాగైతే ఆనందాన్ని ఆహ్లాదాన్నిచ్చులాగున. 

డా. కోమలరావు 

 సంగీత సాహిత్యాలు మోక్ష హేతువు లను భావనతో చెప్పిన ఆదిభట్ల వారి 

శ్లోకమునకు అనువాదము . 

శ్లో .

సంగీతం పుష్పముద్దిష్టం, 

సాహిత్యం  తద్రజఃస్మృతః

ఆస్తికత్వంఫలం ప్రోక్తం   

కైవల్యం రస మీరితం,

-- ఆదిభట్లనారాయణదాసు గారు. 

తే. 

ఫుల్ల పుష్పమై సంగీత మొప్ప ; బరగ /

తత్ప రాగమై సాహితి   తనరు చుండ 

ఆస్థి కత్వమ్ము ఫలరాజ మై నెగడఁగ /

ఫలరసమ్మె కైవల్య మై  పరిఢవిల్లు .         ( డా. కోమలరావు బారువ) 

భావము :-

సంగీత మనునది మంచి వికసించిన పువ్వైతే, సాహిత్యము పుష్ప రజమైతే , తత్ఫలితముగా లభించిన ఫలముభక్తియై నెగడగ ,యా ఫలరసాస్వాదనే కైవల్యము. 

 శివాజీ 

తే. 

భోన్సలే కులాంభోధిన్ ప్రభుత వహించి /

నట్టి వీర శార్దూలంబు , యవన రాజ్య /

గర్వ మణచి హిందూ రాజ్య ఘనత చాటి /

నట్టి ఛత్ర పతి శివాజి కంజలింతు .

డా. కోమలరావు 12/6/2022